WOMENTORS soon available in English
Το πρόγραμμα WOMENTORS στοχεύει στην ολιστική ενδυνάμωση νέων γυναικών μέσω της εκπαίδευσης και ανάπτυξης ικανοτήτων. Το TEDxUniversityofMacedonia συνομίλησε με την Γενική Διευθύντρια του ιδρύματος Λαμπράκη και εμπνεύστρια του προγράμματος, κ. Σεβαστή Ανθοπούλου. Στο πρώτο μέρος της συνέντευξης αναφερθήκαμε στους στόχους του προγράμματος, στα εφόδια των συμμετεχουσών και στην αντιμετώπιση της ισότητας των φύλων από την ελληνική κοινωνία. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Active Citizens Fund, υλοποιείται από το Ίδρυμα Λαμπράκη, με εταίρο την οργάνωση «Αποστολή Άνθρωπος» για το τμήμα του περιεχομένου που αφορά την υγεία..
Οι γυναίκες αποτελούν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού (μάλιστα λίγο παραπάνω, το 51%). Αυτό σημαίνει ότι διαθέτουν το 51% των ταλέντων του κόσμου. Υπάρχουν συνεπώς πολλές. Άξιες του θαυμασμού μας. Εκείνο που μένει είναι να δραστηριοποιηθούν στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Έτσι, θα αναδειχθούν τα ταλέντα και οι ικανότητές τους και θα συμβάλουν με αυτά στη δημιουργία ενός καλύτερου, πιο δίκαιου κόσμου.
Θεωρείτε ότι υπάρχει αναγνώριση του προβλήματος στην Ελλάδα ή ασυνείδητα διαιωνίζουμε τα βαθιά ριζωμένα στερεότυπα;
Στο WOMENTORS συμμετέχουν, όπως γνωρίζετε, κορίτσια ηλικίας 18-35 ετών. Εκείνο που μαζικά μοιράζονται μαζί μας, είναι η άρνηση που αντιμετωπίζουν κυρίως από άντρες φίλους τους, όταν αναφέρονται σε θέματα ισότητας. Είναι πολλοί οι άντρες στην Ελλάδα που αμφισβητούν ότι οι γυναίκες σήμερα βιώνουν διακρίσεις λόγω φύλου. Όμως ακόμα και οι γυναίκες, δεν έχουν συνείδηση του μεγέθους του προβλήματος, ακριβώς επειδή σε αρκετές περιπτώσεις έχουν αποδεχτεί σιωπηλά τις ανισότητες. Είναι εντυπωσιακό με πόση έκπληξη αντιδρούν όταν κατά την έναρξη του προγράμματος ενδυνάμωσης τους παρουσιάζουμε τεκμηριωμένα τους λόγους για τους οποίους χρειάζονται σήμερα οι νέες γυναίκες στην Ελλάδα ενδυνάμωση.
Πιστεύω ότι τα βαθιά ριζωμένα στερεότυπα αποτελούν τη μεγαλύτερη πληγή στο ζήτημα της ισότητας στη χώρα μας και αυτό καθιστά την υπέρβασή τους τη μεγαλύτερη πρόκληση.
Όποιος άνθρωπος έχει ασχοληθεί με την οργάνωση του σπιτιού γνωρίζει καλά τι σημαίνει αυτό σε επίπεδο οργάνωσης, διαχείρισης, ευελιξίας και επίλυσης προβλημάτων. Η στερεοτυπική σκέψη θέλει τη γυναίκα ικανή να ανταποκριθεί σε αυτές τις απαιτήσεις στο περιβάλλον του σπιτιού. Τη θεωρεί, ωστόσο, ανεπαρκή να κάνει το ίδιο σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον. Και όμως, αν ρωτήσετε γυναίκες -και άντρες, αν βρείτε- που έχουν βιώσει και τα δύο, θα σας πουν ότι ενώ προφανώς υπάρχουν διαφορές στην υλοποίηση, οι δεξιότητες που απαιτούνται είναι ακριβώς οι ίδιες. Μάλιστα, το οικιακό περιβάλλον είναι μάλλον πιο απαιτητικό στο επίπεδο του λεγόμενου”multitasking”, δηλαδή της παράλληλης ενασχόλησης με διαφορετικά καθήκοντα.
Αυτό συμβαίνει διότι ενώ στην εργασία υπάρχει η λογική της ανάθεσης ρόλων και ευθυνών, στο μέσο ελληνικό νοικοκυριό επωμίζεται η γυναίκα σχεδόν εξ ολοκλήρου τις ευθύνες της καθημερινής λειτουργίας. Τα στερεότυπα φύλου είναι αμέτρητα και διάχυτα. Η ανατροπή τους μπορεί να γίνει μόνο σταδιακά. Σε αυτό πρέπει να συμβάλουν γυναίκες και άντρες. Ελπίζουμε ότι οι νέες γυναίκες του WOMENTORS θα δουν τα στερεότυπα με πιο κριτική ματιά και θα τα υπερβούν και το κυριότερο: δεν θα τα αναπαράγουν μέσα στα δικά τους σπίτια.
Πώς μπορεί η μητρότητα να σταματήσει να μοιάζει τροχοπέδη στην αναζήτηση ίσων ευκαιριών;
Καταρχάς η μητρότητα και η γονεϊκότητα (πρέπει να) είναι επιλογή που γίνεται με όρους υπευθυνότητας και συνειδητοποίησης της ευθύνης. Η γέννηση και ανατροφή παιδιών είναι σύνθετη και πολύ απαιτητική υπόθεση. Η μέση Ελληνίδα παλεύει σήμερα να ισορροπήσει ανάμεσα σε πολλαπλούς ρόλους: της μητέρας, της συντρόφου, της εργαζόμενης, της νοικοκυράς, κ.ο.κ. Αυτό συμβαίνει κυρίως διότι στερεοτυπικές αντιλήψεις θέλουν τη γυναίκα να έχει την αποκλειστική ευθύνη της ανατροφής των παιδιών, της φροντίδας του νοικοκυριού και ατόμων του οικείου περιβάλλοντος που ενδεχομένως χρειάζονται υποστήριξη.
Θα ήταν πολύ βοηθητικό, αν τα ζευγάρια συζητούσαν σχετικά με τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η ανατροφή ενός παιδιού. Στις λίγες περιπτώσεις που γίνεται η συζήτηση αυτή συνήθως περιορίζεται σε θέματα στόχων και προσδοκιών σχετικά με την ανατροφή και τον τρόπο ζωής. Εκείνο που είναι κομβικό και συνήθως απουσιάζει από τη συζήτηση αυτή είναι η συμφωνία σχετικά με την κατανομή του χρόνου και των ευθυνών. Και εδώ δεν εννοώ ότι αυτά πρέπει να μοιράζονται με το ζύγι και τη λογική του 50-50.
Οι παράγοντες που προσδιορίζουν τους όρους συμβίωσης είναι ποικίλοι. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σύνολό τους, ώστε να μην επιβαρύνεται άδικα ένα από τα δύο άτομα. Το κλειδί σε αυτήν την εξίσωση είναι ο αλληλοσεβασμός και η κατανόηση. Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από κοινού και όχι να θεωρούνται δεδομένες. Είναι λογικό και πιθανό να κρίνει το ζευγάρι ότι για ένα χρονικό διάστημα -ή και για πάντα- είναι σκόπιμο να δοθεί προτεραιότητα στην καριέρα ενός από τους δύο. Συνεπώς, το άλλο μέλος θα αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο ευθυνών στην ανατροφή ή στο σπίτι ή στις άλλες υποχρεώσεις. Όμως δεν είναι νοητό να θεωρούμε δεδομένο ότι η καριέρα που θα μπει σε δεύτερη μοίρα θα είναι της γυναίκας, απλά επειδή είναι γυναίκα. Η απόφαση αυτή δεν πρέπει να συνδέεται με το φύλο.
Στην Ελλάδα υπάρχει ένα αρκετά ικανοποιητικό θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της εγκυμοσύνης και της μητρότητας.
Μάλιστα, το πλαίσιο αυτό πρόσφατα συμπληρώθηκε σωστά και με προβλέψεις για την πατρότητα. Φυσικά υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Εκείνο που είναι σημαντικό, είναι να γνωρίζουν οι γυναίκες τα δικαιώματά τους και συνολικά τη νομοθεσία για τα θέματα ισότητας. Δυστυχώς παρατηρείται ότι ενώ τα δικαιώματα των γυναικών προστατεύονται από το νόμο, σε σημαντικό βαθμό καταπατώνται από τους εργοδότες. Αυτό ωστόσο δεν καταγράφεται, διότι η γυναίκα δεν αντιδρά και δεν τα καταγγέλλει. Αντίθετα, από φόβο μήπως μείνει άνεργη, δέχεται να υποστεί περικοπή της άδειας που δικαιούται ή μείωση μισθού ή βρίσκεται να έχει παραγκωνιστεί στην ιεραρχία, επιστρέφοντας από την άδεια που έλαβε μετά την εγκυμοσύνη. Αν μάλιστα αναλογιστεί κανείς ότι αυτό συμβαίνει συχνά σε περιπτώσεις γυναικών που χρειάστηκε για λόγους υγείας να καθηλωθούν για μακρύτερο διάστημα στο σπίτι προκειμένου να αποκτήσουν ένα παιδί, αντιλαμβάνεστε ότι αποτελεί απάνθρωπη και ανήθικη πρακτική.
Η μητρότητα μπορεί να συνδυαστεί όχι μόνο με την εργασία και την καριέρα, αλλά και με μια ενεργή συμμετοχή στα κοινά και με την ενασχόληση με χόμπυ στον ελεύθερο χρόνο. Δύο είναι τα κλειδιά εδώ:
- η σωστή διαχείριση των θεμάτων που συνδέονται με την εναρμόνιση προσωπικού και επαγγελματικού χρόνου και
- η γνώση του θεσμικού πλαισίου, των δικαιωμάτων και των μηχανισμών καταγγελίας και προστασίας της γυναίκας.
Και σε αυτό το σημείο θα προσέθετα ως ιδιαίτερα σημαντική τη στάση της ίδιας της γυναίκας.
Δεν θα πρέπει δηλαδή η γυναίκα να αντιλαμβάνεται ή/και να επικοινωνεί την εγκυμοσύνη και αργότερα τη μητρότητα ως κάτι αφύσικο το οποίο παρεμποδίζει την εργασία της. Οι έξυπνοι εργοδότες γνωρίζουν ότι η η ευτυχία και η ικανοποίηση των εργαζόμενων τους επηρεάζουν την αποδοτικότητά τους στην εργασία. Συνεπώς, το συμφέρον τους είναι να υποστηρίζουν τους υπαλλήλους του να προχωρήσουν στη δημιουργία οικογένειας, εφόσον αυτό τους κάνει ευτυχισμένους. Η νομοθεσία νομίζω ότι προστατεύει τα βασικά αυτά δικαιώματα των ανθρώπων. Έγκειται σε εμάς να τα εφαρμόζουμε και να τα προασπιζόμαστε.
Πόσο πιθανό είναι η άνοδος της τεχνολογίας και η ψηφιοποίηση να εντείνουν ακόμα περισσότερο το χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα;
Εδώ και χρόνια έχει καταγραφεί ότι η τεχνολογία τείνει να αναπτύσσεται με προδιαγραφές συμβατές περισσότερο προς τον άντρα.
Αυτό συμβαίνει γιατί κυρίως άντρες δημιουργούν τις τεχνολογικές λύσεις, αφού τα επαγγέλματα αυτά είναι ανδροκρατούμενα. Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης λειτουργεί και μαθαίνει από τα δεδομένα που του τροφοδοτούμε. Όταν τα δεδομένα αυτά δημιουργούνται και συλλέγονται από ανθρώπους, ενέχουν τις συνειδητές ή υποσυνείδητες πεποιθήσεις τους. Τα στερεότυπα και προκαταλήψεις, περιλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με τη γυναίκα, ως αποτέλεσμα, αναπαράγονται από τις εταιρείες
Ειδικοί επιστήμονες δηλώνουν ότι εκείνο που θα βοηθούσε θα ήταν ένας ορισμός του τι αντιλαμβανόμαστε ως διακρίσεις, στερεότυπα και προκαταλήψεις. Μάλιστα, αυτό θα συνέβαλε πολύ περισσότερο από ό,τι ένα θεσμικό πλαίσιο κατά των διακρίσεων μέσω της τεχνολογίας. Έτσι, οι δημιουργοί της τεχνολογίας, που δουλεύουν με δεδομένα, θα το λάβουν υπόψη τους. Κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο να οριστεί με ακρίβεια, καθώς οι διακρίσεις λαμβάνουν ποικίλες μορφές έκφρασης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί τουλάχιστον να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο συχνά επαναλαμβανόμενων διακρίσεων, ως μια βάση αποφυγής θεμελιωδών ανισοτήτων.
Για μένα η λύση είναι να περιλαμβάνεται στον σχεδιασμό και στη δοκιμή της εκάστοτε τεχνολογίας αντιπροσωπευτικό δείγμα εκείνων που χαρακτηρίζονται ως ομάδες που υπόκεινται διακρίσεις. Σε αυτήν την κατεύθυνση, αν αρχίσουν περισσότερες γυναίκες να σπουδάζουν και να εργάζονται στις λεγόμενες STEM θα μπορέσουν και να επηρεάσουν αντίστοιχα την ταυτότητα των τεχνολογικών λύσεων. Δηλαδή, η απάντηση και εδώ είναι η ενδυνάμωση των γυναικών, ώστε να καταλάβουν επάξια τον χώρο που τους αντιστοιχεί.
Συνολικά, πιστεύω στην αξία και τη δυναμική της εκθετικά αναπτυσσόμενης τεχνολογίας, η οποία μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για την επίλυση ζωτικών θεμάτων. Η τεχνολογία μπορεί να εγγυηθεί την ισότητα, την προσβασιμότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τι γίνεται όμως αν βρεθεί στα λάθος χέρια; Εδώ εγείρονται θέματα ηθικής, τα οποία χρήζουν επείγουσας αντιμετώπισης.
Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας Φύλων, η εξίσωση αντρών-γυναικών σε όλους τους τομείς της ζωής απέχει 60 χρόνια. Μπορούμε να περιμένουμε τόσο πολύ;
Το βέβαιο είναι ότι απέχουμε πολύ και συνεπώς θα χρειαστούν πολλά χρόνια και μεγάλη προσπάθεια. Ως φύσει αισιόδοξη, εγώ αυτήν την εξίσωση την τοποθετώ νωρίτερα από τα 60 χρόνια. Εκείνο που πιστεύω ότι θα λειτουργήσει καταλυτικά σε αυτήν την κατεύθυνση είναι ότι σταδιακά οι γυναίκες αναλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Από τις θέσεις αυτές θα μπορούν να επηρεάζουν την πρόοδο στα θέματα ισότητας. Το γεγονός ότι σήμερα η Ελλάδα έχει την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας είναι ιδιαίτερα ευοίωνο. Εξίσου ενθαρρυντική είναι και η ανάδειξη γυναίκας και μάλιστα Ελληνίδας στη θέση της Γενικής Γραμματέως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Το γεγονός ότι η Πρόεδρος της Κεφαλαιαγοράς είναι γυναίκα είχε μεταξύ άλλων ως αποτέλεσμα να περάσει τον περασμένο Ιούλιο διάταξη που προβλέπει τη συμμετοχή των γυναικών σε Διοικητικά Συμβούλιο των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών σε ποσοστό 25%. Και στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω ότι τα παραδείγματα που σας αναφέρω αφορούν άξιες και ικανές γυναίκες. Προσωπικά θα είμαι ικανοποιημένη όταν θα πάψουν να ισχύουν οι -αναγκαίες αυτή τη στιγμή- ποσοστώσεις συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική, στα συμβούλια κ.λπ. Όπως ανάμεσα στους πολλούς άντρες πολιτικούς, επιχειρηματίες κ.λπ. ξεχωρίζουν στα μάτια μας οι καλύτεροι, την ίδια ευκαιρία θα ήθελα να δώσουμε και στις γυναίκες. Αυτό που στην ουσία θα έχουμε πετύχει τότε, είναι να δώσουμε ευκαιρία, στην κοινωνία, στη χώρα και στον πλανήτη μας, αφού θα μας «κυβερνούν» με την ευρεία έννοια, οι αξιότεροι άνθρωποι.
Διαβάστε το άρθρο στο blog του TEDxUniversityofMacedonia εδώ.